اصلا به ذهنتان خطور کرده که خودروسازان کشور از چه شیوه و فرآیندی برای نامگذاری محصولات خود استفاده می‌کنند و چه معیارهایی را در این مورد در نظر می‌گیرند؟ و در نهایت آیا به این فکر کرده اید که نام خودروها در میزان استقبال مشتریان از آنها، تاثیر دارد یا خیر؟

موضوع « نامگذاری » در صنعت خودرو کشور، اگرچه از سال 80 و با طراحی اولین خودرو ملی (سمند) شکلی سازمان یافته به خود پیدا کرد، اما به گواه تاریخ، در سال‌های اولیه عمر صنعت خودرو کشور نیز «نامگذاری» مرسوم بوده، منتها شکل محدودتری نسبت به زمان حال داشته است.

به هر حال آن زمان خودروسازی کشور دارای «برند» نبود، اما در یک دهه گذشته با طراحی و تولید محصولات داخلی از جمله، سمند، تیبا و رانا، انتخاب «نام» در خودروسازی کشور نیز از اهمیت بیشتری برخوردار شد، به نحوی که خودروسازان برای این کار دست به فراخوان زدند و حتی کمیته‌ای نیز در آن مورد تشکیل دادند.
هم اکنون خودروسازان داخلی برای انتخاب نام محصولات خود، از راه فراخوان به نظرات مشتریان دسترسی پیدا می‌کنند و در نهایت نیز با مطرح کردن نام‌های پیشنهادی منتخب در کمیته «نامگذاری»، اسم خودرو موردنظر انتخاب می‌شود.

حال در این گزارش ضمن بررسی پروسه تعیین «نام» در صنعت خودروسازی کشور، نگاهی نیز به نام‌های فعلی و معانی آنها می‌اندازیم.

آن طور که رییس کمیته نام‌گذاری محصولات ایران خودرو در این مورد به خبرنگار ما می‌گوید، بنیان کمیته نام تجاری و شعار تبلیغاتی در اوایل دهه 1380 در ایران خودرو فعال شده و این کمیته تاکنون بیش از 200 جلسه برگزار و چندین نام انتخاب کرده است.

عبدالله بابایی تاکید می‌کند: هدف از تشکیل این کمیته، یکپارچگی در تعیین نام خودروها و البته شعارها و شیوه‌های تبلیغاتی است.

وی در مورد روند انتخاب نهایی نام خودروها می‌افزاید: معمولا برای تعیین نام خودروها، فراخوانی انجام و نظر مشتریان در این مورد اخذ می‌شود، که گاهی نام‌های پیشنهادی بسیار زیاد متنوع از آب در می‌آیند. به گفته بابایی، این نام‌ها به کمیته تخصصی می‌روند و پس از آن، جهت بررسی بیشتر، در کمیته اصلی که 12 عضو دارد، مطرح می‌شوند.

وی می‌گوید: نام‌های پیشنهادی، در کمیته تعیین نام مورد بحث و تبادل نظر قرار می‌گیرند و در نهایت دو تا سه گزینه نهایی انتخاب شده و برای بررسی بازخورد آنها در جامعه، در گروه‌های نظرسنجی، ارزیابی خواهند شد.

به گفته رییس کمیته نامگذاری محصولات ایران خودرو ، گزینه‌ها به همراه نتایج نظرسنجی، به مدیریت ارشد شرکت منعکس می‌شود تا پس از دریافت نظر وی، نتیجه نهایی برای ثبت به معاونت حقوقی برود. در نهایت نیز، برای جا انداختن نام انتخاب شده در بازار، تبلیغات لازم انجام می‌شود.

آن طور که رییس کمیته نامگذاری محصولات ایران خودرو می‌گوید، نام‌های منتخب باید دارای ویژگی‌های خاصی باشند، به نحوی فارسی بودن، قدرت ماندگاری در ذهن مشتریان، ساختار آوایی و نوشتاری و کاربرد معنایی از جمله مهم‌ترین این ویژگی‌ها به شمار می‌روند.

بابایی تاکید می‌کند: نام انتخابی نباید در سایر زبان‌ها معنی نامناسبی داشته و تلفظ آن در زبان‌های بین‌المللی نیز می‌بایست روان و ممکن باشد. همچنین عدم قابلیت «تمسخر» نیز یکی دیگر از شرایط لازم برای نام خودرو به حساب می‌آید. رییس کمیته نامگذاری در ادامه می‌افزاید: نام خودرو علاوه بر اینکه باید متناسب با برند، یادآور کشور باشد، می‌بایست به نوعی با ذات «خودرو» نیز که تداعی‌کننده حرکت و شتاب و سرعت است، ارتباط برقرار کند. زیبایی، خوش آهنگی و گوش نوازی و کوتاهی در ساختار آوایی و زیبایی و چشم نوازی در ساختار نوشتاری نیز، دیگر ویژگی نام انتخابی برای خودرو به شمار می‌روند. این «نام» همچنین باید نوعی احساس صمیمی بودن را به مخاطب القا کند.

شیوه نام‌گذاری در بین خودروسازان خارجی

اما ببینیم هم اکنون در دنیا با چه روشی نام خودروها را انتخاب می‌کنند. در حال حاضر خودروسازان بین المللی با استفاده از دو روش «واژه‌ای»، «رقمی و ترکیبی»، نام محصولات خود را برمی گزینند.

در روش «رقمی- ترکیبی»، عدد و حروف انتخاب شده معمولا از نظر معنی و مفهوم با ویژگی‌های خودرو تناسب دارند.

در این خصوص، معاونت فنی مهندسی سایپا می‌گوید: شیوه نامگذاری خودروها در استاندارد دنیا روش‌های گوناگونی دارد، به نحوی که در بعضی از کشورها این سیستم متغیر بوده و ممکن است نام خودرو به شکل‌های مختلف تغییر کند.

مرتضی شفیعی می‌افزاید: در روش کدگذاری، بعضی خودروسازان از اسامی تبلیغاتی استفاده می‌کنند و برخی دیگر شیوه کدگذاری را به کار می‌گیرند.

شفیعی تاکید می‌کند: مثلا در نامگذاری پژو 308، ب ام و 320 و مرسدس بنز E350، از روش کدگذاری استفاده شده، به نحوی که یکی از ویژگی‌ها یا مشخصات فنی خودرو، با عدد مربوطه همخوانی دارد. وی می‌گوید:به عنوان مثال، در سیستم «ب ام و»، رقم نخست نشانگر ابعاد خودرو و دو رقم بعدی بیانگر حجم موتور آن است. شفیعی با اشاره به اینکه در سیستم نامگذاری پژو نیز رقم نخست بیانگر اندازه اتاق، رقم میانی به صورت ثابت صفر و رقم سوم بیانگر نسل خودرو است، ادامه می‌دهد: در روش مرسدس بنز، حرف نخست نشان دهنده کلاس بدنه خودرو و «عدد مربوطه ضرب در 10» نیز بیانگر حجم موتور است. معاون فنی-مهندسی سایپا، یک مثال نیز از این شرکت زده و می‌گوید: در سایپا 141، «عدد یک اول» نشانگر سایز خودرو، عدد چهار نشانگر ورژن و «عدد یک آخر» نیز به نسل این خودرو اشاره می‌کند. به گفته شفیعی، شرکت‌های «کیا» و «هیوندایی» نیز که به جای ارقام از اسامی استفاده می‌کنند، اگر محصولاتشان با نام خود، خریدار داشته و در بازار با استقبال روبرو شود، در مدل‌های بعدی با همان اسم اما ورژنی بالاتر وارد بازار می‌شوند، در غیر این صورت نام خودرو را در مدل‌های‌های بالاتر عوض خواهند کرد.

وی تاکید می‌کند: در ایران، خودروهای تحت لیسانس با نام و نشان خودشان وارد بازار می‌شوند، اما بعضی از اسامی که در شان و عرف جامعه ایرانی نباشد تغییر داده می‌شوند.

روش واژه‌ای

نگاهی به نام‌های انتخابی در صنعت خودروسازی کشور، نشان می‌دهد مسوولان بیشتر از روش واژه‌ای برای انتخاب نام محصولات خود استفاده می‌کنند. سمند، پیکان، پارس، نسیم، روآ، سورن، صبا، تیبا و ... این اسامی همگی ایرانی هستند و هر کدام معنای خاص خود را دارند.

به عنوان مثال، داستان انتخاب نام «پیکان» از این قرار است که احمد خیامی پایه گذار ایران‌خودرو، پس از آنکه نام «آرو» را برای محصول تولیدی شرکت نپسندید، به سراغ معانی فارسی این واژه رفت و از بین «پیکان»، «تیر» و «خدنگ»، «پیکان» را برگزید.

یا مثلا «سمند» که هم اکنون در ذهن ایرانی‌ها نماد «خودرو» محسوب می‌شود، به معنی «اسب مایل به زرد» است.
همچنین ایران خودرویی‌ها به این دلیل نام روآ را برای یکی از محصولات خود انتخاب کردند، که در فرهنگ فارسی معنای «رونده» را می‌دهد. در واقع ایران خودرویی‌ها می‌خواستند با انتخاب این نام عنوان کنند که «روآ» قابلیت بیشتری نسبت به پیکان و RD )نسل‌های قبلی روآ ) دارد.

اما ببینیم دلیل انتخاب نام‌های «پارس» و «تندر-90» چیست این دو چه معنایی دارند.

در فرهنگ فارسی معین، «پارس» نام یک قوم ایرانی است که در جنوب کشور سکونت داشته و تندر نیز همانطور که از نامش پیداست، معنای «رعد»، «غرش ‌ابر» و «آسمان خراش» را تداعی می‌کند.

اساس انتخاب نام مدل‌های پراید

سری هم به پرتیراژترین خودرو کشور بزنیم و ببینیم سایپا بر چه اساسی نام مدل‌های مختلف این خودرو را انتخاب کرده است.

ابتدا از نسیم و صبا شروع می‌کنیم، نام‌هایی است که سایپا از آنها برای مدل‌ هاچ‌بک و صندوقدار پراید استفاده کرد. اگرچه این دو نام بیش از یک دهه روی پراید نقش بست، اما مشتریان هنوز هم این خودرو را با همان نام پراید یا 111 و 131 می‌شناسند. آن طور که در فرهنگ فارسی معین آمده، «نسیم» به معنی باد خنک و ملایم است و «صبا» نیز به

معنی بادی است که از سمت شرق می‌وزد. از پراید که بگذریم، سایپایی‌ها برای اولین محصول ملی خود، نام «تیبا» را برگزیدند، که به معنای «آهو» است. این نام به نوعی تداعی‌کننده زیبایی و سرعت به حساب می‌آید.

اما دامنه نامگذاری خودروها با اسامی ایرانی، به ایران خودرو و سایپا محدود نمی‌شود و برخی محصولات پارس‌خودرو نیز از نام‌های ایرانی بهره می‌برند. به عنوان مثال، نام «قشقایی» برگرفته از ایل قشقایی ایران است که به سخت‌کوشی و مقاومت در شرایط سخت مشهورند. این نام البته از سوی ژاپنی‌ها انتخاب شده و آنها خواسته اند با این نام، از قدرت و توان بالای محصول خود بگویند. پارس خودرویی‌ها همچنین قبلا محصولی به نام «سرانزا» داشتند که برگرفته از نام روستایی در حوالی خراسان بود. «رونیز» هم که قبلا در این شرکت مونتاژ می‌شد، در واقع نام یکی روستاهای حوالی شیراز است/.

برگرفته از شهر خبر