مایع ترمز یا در اصطلاح روغن ترمز ، سیالی است که وظیفه انتقال فشار از پمپ ترمز به بوستر و لنت ترمز را بر عهده دارد. این مایع بدلیل خصلت عملکرد خود باید دارای حداقل تراکم پذیری باشد. همچنین این مایع باید نسبت به حباب هوا حساس بوده و اجازه تشکیل حباب را ندهد. تبخیر روغن ترمز باید بسیار ناچیز باشد و با قطعات فلزی و پلاستیکی که با آنها در تماس است سازگاری داشته باشد. این مایع، ترکیبی مصنوعی است که قسمت اعظم آن از ترکیبات پلی گلیکول اتری تشکیل شده‌است. روغنهای ترمز نسبت به رطوبت حساس بوده و با جذب رطوبت نقطه جوش آنها پائین می‌آید و خاصیت خود را از دست می‌دهند. نقطه جوش معمول این روغن‌ها بیش از ۱۸۵ درجه سانتیگراد است. این روغن‌ها در ایران در دو استاندارد دات ۳ و دات ۴ (زرد و آبی) تولید و مصرف می‌شوند.
تست روغن ترمز
به تنهايی و از روی ظاهر نمی‌توان كيفیت روغن را تشخيص داد (حتی اگر انبوهی از آلودگی ها و ذرات را به خود جذب كرده باشد و يا رنگش قهوه ای باشد). برای همين روغن بايد تست شود و در غير اينصورت به كلی عوض شود. سه راه برای تعيين وضعيت روغن وجود دارد كه البته در ايران متاسفانه اين گونه تست ها از سوی مكانيك ها و كارشناسان رايج نيست.
استفاده از يك رفركتومتر (Refractometer) است كه با تغیير و عبور جهت نور به روشنی می‌تواند مقدار آلودگی ها را در مايع نمايان كند. يك قطره از روغن در تستر ريخته می‌شود، سپس نور را در آن انداخته و مقدار مواد زائد را می‌خواند. دقت اين تستر بسيار بالا است و می‌تواند ميزان آلودگی ها (رطوبت) و نقطه جوش مايع را معلوم سازد
روش شيمايی با استفاده از نوار: اين روش تست توسط سيستم فونيكس ساخته شده و Strip Dip خوانده می‌شود و می‌تواند ميزان مواد خورنده مايع را نمايان سازد؛ مواد شيميايی موجود در روغن در اثر واکنش با نشان دهنده مسی، سبب تغییر رنگ نوارهای تست و تعیین وضعیت روغن می‌شوند. وقتی كه نمايانگر مسی به 100 می‌رسد، نشان می‌دهد كه مقدار رسوبات نزديك به پايان انقضای عمر كاری خود است و اگر اين مقدار 200 و يا بيشتر بود، بايد حتما روغن تعويض شود.
تستر الكترونیكی: اين تستر دقیقا مقدار نقطه جوش را اندازه گیری می‌كند و تنھا در يك دقیقه كاملا كالیبره می‌شود. اگر نقطه جوش به مرز خطر رسیده باشد، تعويض را پیشنھاد می‌كند.
دليل فساد روغن ترمز
روغن ترمز ها چون پايه ي گليكول دارند خاصيت جذب آب و رطوبت درآنها وجود دارد تا بتوانند رطوبت موجود درسيستم را جذب كنند تا مانع از پوسيدن سيستم ترمز و از بين رفتن مدارها بشود اما هر ماده اي كه چنين قابليتي دارد بالاخره به نقطه ي اشباع هم ميرسد و در اين زمان رطوبتي كه وارد سيستم ميشود براي روغن ترمز قابل جذب نيست و اين رطوبت ممكن است درقسمتهاي مختلف سيستم جمع و باعث بروز اشكال بشود. بسياري از قسمتها را آسيب بزند و بعد از مدتي باعث فاسد شدن روغن ترمز شود كه در این صورت دماي جوش روغن پايين مياد و در شرايطي كه ترمزهاي پي در پي يا شديد گرفته ميشود وقتي ترمزها گرم ميشوند روغن ترمز به جوش مياد و باعث به اصطلاح خالي شدن ترمز ميشه و ترمز ماشين ضعيفتر عمل مي كند.
زمان تعويض روغن ترمز
هر دو سال يك بار يا با طي هر 40 تا 50 هزار كيلومتر اقدام به تعويض روغن ترمز كنيد و اگر در جاهاي گرم مرطوب زندگي مي كنيد هر سال يكبار و يا هر 20تا 25 هزار كيلومتر اين عمل را انجام دهید.
روغن ترمزي مناسب براي خودرو
روغن ترمزهاي گليكولي دو دسته هستند : Dot4, Dot3
روغن ترمز DOT3 بر پایه ترکیبات پلی‌الیفاتیک با نقطه جوش حداقل 369 درجهفارنهایت، DOT4 بر پایه استربورات با نقطه جوش حداقل 414 درجه فارنهایت و DOT5متشکلاز پلی‌دی‌متیل‌سیلوکسان بر پایه سیلیکون یا نقطه جوش حداقل 468 درجه فارنهایت است. از ميان استانداردهای ذکرشده، انواع DOT3 و DOT4تقریبا عملكرد مشابهي دارند، ولی نقطه جوش DOT4 بالاتراست.
برخي شركتها نوعي روغن ترمز را وارد بازار كرده اند كه قابلت جذب رطوبت كمتري دارد و دماي جوش آن نيز بالاتر است در نتيجه عمر آن بيشتر است كه با نام Lam شناخته ميشوند.
نوع ديگري روغن ترمز هم در بازار وجود دارد با نام Dot5 اين نوع روغن ترمز اصلا قابليت جذب رطوبت را ندارد و دماي جوش بسيار بالايي را دارد و بر پايه ي سيليكون ساخته شده و همچنين قابليت ادغام با انواع ديگر Dot4, Dot3 را ندارد. اين نوع كه رنگش بنفش است براي اتومبيلهاي معمولي اصلا توصيه نميشود زيرا همانطور كه گفته شد روغن ترمز بايد خاصيت جذب رطوبت داشته باشد تا مانع از از بين رفتن سيستم شود و همنطور قيمت بسيار بالايي دارد. DOT5 فقط باید در سیستم هایی استفاده شود که لاستیک‌ها و درزبندی‌ها با آن سازگارباشد، زيرا در غیر این صورت سیستم دچار خوردگی و نشتی خواهد شد.
چند نکته :
هيچگاه چند مارك مختلف روغن ترمز را با هم تركيب نكنيد
از ريختن روغن هاي هيدروليك و روغن موتور يا هر ماده ي ديگري در سيستم اجتناب كنيد زيرا به سرعت به سيستم ترمز آسيب ميزند و همچنين به خاطر نداشتن خواص روغن ترمز عملكرد خوبي نخواهد داشت.
از روغن ترمز تازه و نو براي پر كردن روغن ترمز استفاده كنيد و سعي كنيد به مقدار مورد نياز و در قوطي هايي با حجم كم خريداري كنيد زيرا روغن ترمزي كه براي مدتي در معرض هوا قرار گرقته باشد اشباع شده و خاصيت خود را از دست ميدهد از روغن ترمزهايي كه مدت طولاني در جايي نگه داري شده است نيز استفاده نكنید.
پس از هر بار تعويض روغن ترمز حتما براي امنيت خود اقدام به هواگيري كنيد.
برگرفته از سایت وان کار و خودروها
